Bamya (Abelmoschus esculentus), ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından ılık iklimlerde yetişen bir yıllık bitki türü.Anavatanı Etiyopyadır.

 

Sapı, ılık iklimlerde 70–90 cm, sıcak iklimlerde 1-2 metredir. Yaprakları el ayası şeklinde,kökleri oldukça derinde, meyvesi ince uzun piramit şeklinde tohumları yuvarlak, oval ve yeşil renktedir.

Yararları nelederdir?

Mide ve bağırsakların düzenli çalışmasını sağlayarak sindirim sistemine yardımcı olur. Lif oranı yüksek bir besin olan bamya, idrar söktürücüdür ve kabızlığı gidermekte faydalıdır. Mineraller açısından da zengin bir sebze olan bamya, halsizliğe iyi gelir.

Çiçekleri ezilip kaynatılarak suyu içilirse göğsü rahatlatır ve yumuşatır.

 

İyi bakterilerin beslenmesini sağlar, aşırı kolesterol ve toksin seviyelerini düşürür, buna bağlı olarak da kan şekeri düzeylerini stabilize eder, diyabete karşı aktif koruma gösterir, cildin daha sağlıklı olmasını sağlar, gözlerde meydana gelen katarakt riskini azaltır, soğuk algınlıklarına ve öksürüklere karşı doğal bir ilaç etkisi verir, bağışıklık sisteminin gelişmesini sağlar, kemikleri güçlendirir, akciğer ve boğaz kısımlarında meydana gelebilecek iltihaplanmaları giderir. Bamyaların en büyük ve değerli etkisi ise kanserlere karşı güçlü bir silah olmasıdır. Kolon kanseri, böbrek kanseri, akciğer kanseri ve ağız kanserlerinden korunmamıza yardımcı olur.

 

Bamya A vitamini açısından oldukça zengindir. Oldukça sağlıklı olanbamya bitkisi beta karoten, lutein, ksantin, oksindalar ve flavonoidler gibi bileşikler içermektedir. Ayrıca bamya anti oksidanlar bakımından en zengin yeşil sebzelerden bir tanesidir. Bu sağlıklı bileşik ve vitaminlerden daha etkili ve aktif şekilde yararlanmak adına fındık ve avakado ile birlikte tüketilmesi tavsiye edilmektedir.Ayrıca bamyalar B1 vitamini, B3 vitamini, B5 vitamini, B6 vitamini, K vitamini ihtiyaçlarını büyük ölçüde karşılamaktadır. İçeriğindeki enzim faktörü ise kan pıhtılaşması ve kemiklerin güçlendirmesinde gereklidir. Demir, kalsiyum, potasyum, magnezyum, ve manganez için iyi bir kaynak olabilmektedir.

Nasıl yapılır, tüketilir?

Bamya, yaş ve kuru olarak tüketilebilir. Tazeyken toplanmalı ve tüketilmelidir, çünkü olgunlaştıkça kartlaşır. Bamyanın kurutulması, çiçek açar açmaz toplanıp ipe dizilerek güneş altında bekletilmesi ile olur. Bamya, çok değişik mutfaklarda kendine yer bulur. Bunlar arasında Akdeniz ülkeleri, Hindistan, Japonya ve Amerika'nın güney eyaletleri sayılabilir. Bamyanın yapılış şekli de ülkeden ülkeye değişir. Türkiye'de ve genel olarak Akdeniz ülkelerinde sebze yemeği olarak ya da etli tüketilen bamya, Türkiye'de çok tercih edilmese de kızartılarak da tüketilmektedir.

Çeşitleri nelerdir?

Türkiye'de özellikle, Ege ve Marmara bölglerinde bamya yetiştiriciliği yağunlaşmıştır. Ancak Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde de yaygınlık kazanmıştır. Bu durum da, zamanla iklimle uyum sağlayan yerel bamya çeşitlerinin oluşmasına neden olmuştur.

 

 -Amasya (diğer adıyla çiçek) Bamyası : Amasya, Tokat ve İç Anadolu'da yaygın olarak yetiştirilen ve çiçek bamyası olarak da adlandırılan bu çeşit açık yeşil renkli ve küçük meyvelidir.

Özellikle kurutmalık olarak değerlendirilir. Çok küçük toplanmasından dolayı da, çiçek bamyası adını almıştır. Çiçekler açılarak döllenme tamamlandıktan bir süre sonra hasat yapılır. Ortalama 1 cm büyüklüğündeki meyveler şekil olarak sultani bamyaya benze ancak çok küçüktürler. Çiçek bamyası, genellikle kurutmalık olarak değerlendirilir. Türkiye'de yetiştirilen 21.000 ton bamyanın 2 trilyonluk yıllık üretimi Amasya'nın Taşova ilçesinde yapılmaktadır. Ancak, yetişme alanları Orta Anadolu'ya kadar uzanmakatadır.

 

-Sultani Bamya: En yaygın yetiştirilen ve en ufak tiplere sahip olan bu gruptaki bamyalardır. Bu türler, özellikle Marmara ve Ege bölgelerimizde yaygın yetiştirilen koyu yeşil renkli düzgün ve beşgen köşeli meyvelere sahip önemli bir çeşidimizdir. Meyve eti yumuşak ve çok lezzetlidir. Sofralık bir çeşit olan sultani bamyada hasat gecikmesi ile selülozlaşma çok yavaş olur. Bu grupta yer alan Akyüz ve Kabaklı çeşitleri Marmara bölgesinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Taze tüketilmenin yanı sıra, gıda sanayi tarfından da işlenmektedir.

 

-Bornova Bamyası (Manikürlü bamya, kınalı bamya): Ege bölgesinde yetiştirilen Bornova bamyası sofralık ve konservelik bir çeşittir. Sümüksü yapı oluşturmaması nedeniyle konserve değeri yüksektir. Meyve sultani bamya kadar uzun değildir. Ucu hafif tombul ve sap bağlantı kısmı incedir. En belirgin özelliği ise sap bağlantı kısmının mor renk taşımasıdır. Beş köşeli meyve etli ve çok lezzetlidir.

 

-Balıkesir Bamyası (Tombul bamya): Balıkesir bamyası değer yerli çeşitlerimizden altı köşeli ve etli meyve özelliği ile kolayca ayrılabilir. Çok kısa, şişkin, meyveli ve ucu küttür. Bu nedenle tombul bamya olarak adlandırılır. Taze tüketime uygunluğu kadar konserve içinde uygun olan bu çeşidin meyveleri etli, ancak çok çekirdeklidir

                                        Kaynak/Referans:Hasad, Aylık Tarım Dergisi